امروزه یادگیری هر فن و حرفهای خیلی راحت است. با سرچ سادهای در گوگل صفحات زیادی نشان داده میشود که هر کدام اطلاعات زیادی را در اختیار ما قرار میدهند. تا چند سال پیش اگر دانشجوی مهندسی احساس نیاز به آموزش بیشتر و جدیتر میکرد منبعی وجود نداشت. کمی بیشتر از یک دهه پیش آقای مصطفی کلامی هریس که دانشجوی مهندسی بود تصمیم گرفت دروسی که بیشتر دانشجوها دنبالش بودند را به صورت مجازی تهیه کند. مصطفی کلامی کار خود را با امکانات محدودی شروع کرد اما به مرور مجموعه را گسترش داد. حالا مصطفی کلامی مدیر مجموعه آموزشی هست که به آموزشهای دانشگاه محدود نمانده و برای دانشآموزان نیز تولید محتوا میکند.
مصطفی کلامی هریس مدیر مجموعه فرادرس در سومین رویداد چامه از داستان شکل گیری فرادرس گفت.
شروع ماجرا
داستان فرادرس به 12 سال پیش برمیگردد. سال 1387 در صحبتی با دوست عزیزم؛ دکتر اسماعیل آتشپز تصمیم به راهاندازی یک مجموعه آموزشی گرفتیم. در ابتدا اسم خاصی را برای مجموعه انتخاب کردیم چون هدف ما بسیار خاص و مشخص بود. با نام «مطلب سایت» شروع کردیم اسمی که برای ادامه کار مناسب نبود اما شاید برای شروع، اسم خوب و ایدهآلی بود. سال 87 و 88 تمرکز ما روی محتوای متنی بود و با چیزی که امروزه به عنوان فرادرس شناخته شده تفاوت زیادی داشت. تمامی آموزشها در قالب PDF ارائه میشدند که بخشی از آنها بهصورت رایگان در اختیار افراد قرار میگرفت.
تقریبا یک سال و چندماه را به این شکل پیش بردیم تا اینکه در سال 89 اولین مجموعه از آموزشهای ویدئویی را آماده و منتشر کردیم. آموزشهایی که ما ارائه میکردیم محصولات جنبی یکسری آموزشهای حضوری بودند. زیرا سرمایهی کافی نداشتیم و حتی با مفهوم استارتآپ هم آشنا نبودیم. حتی نمیدانستیم که با داشتن یک ایده میتوان سرمایه جذب کرد. به همین دلیل کلاسهایی را برگزار میکردیم و محتوای این کلاسها ضبط میشد و نهایتا به شکل ویدئوی آموزشی منتشر میشد. این محتواها بهدلیل پایین بودن امکانات آموزشی خصوصا در برخی مناطق، با استقبال خوبی روبهرو شدند.
سال 90 تصمیم گرفتیم در قالب آموزشمان تغییراتی ایجاد کنیم. بهویژه اینکه نوعا محتوایی که ارائه میشد محتوای لبه علم بود و بیشتر مخاطبان ما دانشجویان تحصیلات تکمیلی بودند و در برخی رشتهها مانند هوش مصنوعی، شبکههای عصبی، محاسبات تکاملی و … . طبیعتا ما نمیتوانستیم به روش عادی و صرفا با فیلمبرداری از صفحه، همه مفهوم را منتقل کنیم. یکی دیگر از مشکلات ما محتوای متنی این بود که نمیتوانستیم تدریج در آموزش داشته باشیم. یکسری از مفاهیم نیز اصلا قابل انتقال نبودند. به همین دلیل چند ماهی طول کشید تا به جمعبندی مناسبی برسیم و قالبی طراحی کنیم. قالب طراحی شده آنقدر خوب بود که امروز هم دستکم در 80 درصد آموزشهای فرادرس استفاده میشود.
مسیر پیش رو
در آن دوران در حقیقت یک کسبوکار غیررسمی بودیم. آقای آتشپز سال 88 مهاجرت کردند و دورادور و البته شبانهروز همپای من بودند. علاوه بر آن یکی از اعضای خانواده و یک دوست دیگر که به صورت پاره وقت به ما کمک میکردند نیز بودند. سال 91 شرکت را ثبت کردیم و اولین همکار به ما اضافه شد.
در سال 92، اولین مجموعه از مدرسین خارج از مجموعه را دعوت کردیم و با کمک آنها توانستیم وارد بازار فیزیکی شویم.
سال 93، دفتر دوممان را اجاره کردیم و استودیویی را تجهیز کردیم. استودیوی طراحی شده در طبقه منفی دو ساختمانی بود که الان در آن حضور داریم. اگرچه دیگر استفادهای از آن استودیو نمیکنیم. نکته من این است که ما یک انبار را به عنوان استودیو تجهیز کردیم و به دنبال استودیوی ایدهآل نبودیم.
سال 94، با تغییر برنامه و با بهبود برنامههای مالی پیشنهادی به مدرسین توانستیم مشارکت تعداد زیادی از مدرسین را جلب کنیم و وارد آموزشهای رسمی دانشگاهی شویم. آموزشی که در ابتدا فکر میکردیم کشش چندانی ندارد اما با استقبال خوبی روبهرو شد.
سال 95 و 96، با هدف توسعه فنی، یک هسته اولیه تیم فنی تشکیل دادیم. بر توسعهی فرایندهایی که آمار تولید محتوا را بالا میبرد، متمرکز شدیم. برای اولینبار در سال 95، در یک ماه بالای 100 ساعت محتوای آموزشی تولید کنیم که برای آن زمان عدد قابل توجهی بود. در سال 96 اتفاق مهم دیگر، جذب سرمایه پس از 9 سال بود. تا قبل از آن و در تمام این 9 سال بودجه فرادرس از خود آن تامین میشد و تمامی درآمدها را صرف مجموعه میکردیم. اما نیاز بود که سرمایهای جذب شود تا فرادرس مسیر سریعتری را طی کند.
سال 97 به دلیل جذب سرمایه و رفع شدن یکسری نیازها شروع خوبی برای فرادرس بود. ما به این نتیجه رسیده بودیم که شبکه تبلیغاتی مناسب فرادرس نیست به همین دلیل به سمت استفاده از هوش مصنوعی در نمایش تبلیغات رفتیم. این پیشرفتها در سال 98 هم با توسعه فنی پیش رفت. سال 98 پیش زمینه ورود به حوزه آموزش تعاملی را داشتیم. این تغییرات در سال 99 رقم خورد همچنین در این سال نسخه جدید وبسایت فرادرس در اختیار عموم قرار گرفت. همچنین سیستم آنلاین استریمینگ(تکنیکی است که به وسیله آن می توان یک فایل چندرسانهای مانند صدا یا تصویر ویدئویی را بدون احتیاج به دانلود همه فایل، بر روی اینترنت به صورت لحظه ای از نقطه زمان مشاهده کرد) کامل شد. آموزشهای قبل از دانشگاه را تجربه کردیم و مدرسه فرادرس افتتاح شد و موارد دیگری که همه سبب موفقیت فرادرس در سال 99 شد.
چالشهاي فرادرس
در همه این سالها ما تجارب تلخ و شیرینی بهدست آوردیم حتی در میانه راه ناامید شدیم. یکی از مزایای کوفاندر(همبنیانگذار) داشتن این است که هرجای مسیر یکی از ما کم آورد با حضور و همراهی نفر دیگر به مسیر قبلی برمیگردد. یکی از این تجارب تلخ برای ما در سال 94 اتفاق افتاد. سال 94 در شهریور ماه، ما حقوق همکارانمان را واریز کردیم و در حساب شرکت چیزی حدود 100 هزار تومان مانده بود. برای ما خیلی سخت بود که بعد از آن همه سال کار کردن و زحمت کشیدن به آنجا برسیم. اما اگر به آن نقطه برگردیم، بازهم از نو میسازیم.
یکی از مسائلی که در سالهای 92 تا 94 مواجه شدیم این بود که ما در کنار تولید محتوای آنلاین، شروع به توزیع فیزیکی محتواها بر روی DVD کرده بودیم. در حالیکه سلیقه بازار به سمت بستهبندیهای خاص و برجسته میرفت. چیزی که آن زمان از توان ما خارج بود و به جهت هزینه امکان تحققش را نداشتیم. وسوسه شدیم که بستهبندی خاص را نیز تولید کنیم، اما با کمی بررسی بیشتر فهمیدیم که این کار اصلا بازی ما نیست. با همان بستهبندیها ادامه دادیم و در سال 98 توزیع فیزیکی آموزشهای فرادرس را کنار گذاشتیم زیرا به این نتیجه رسیده بودیم که توزیع فیزیکی جزء اهداف فرادرس نیست.
مسئله دیگر اینکه، ما هرگز کار را بهخاطر نداشتن سرمایه متوقف نکردیم. یعنی برای مثال هیچزمانی کار بهخاطر نداشتن فلان کیفیت آموزشی متوقف نشد. البته کیفیت به جهت فنی را عرض میکنم. زیرا کیفیت به جهت محتوایی، همیشه خط قرمز ما بوده و هست. اما سختگیریهایی مثل داشتن یک دفتر کار خیلی خوب و یا فلان تزیینات خاص و … آن هم در ابتدای کار برای ما مطرح نبود. البته این بد نیست اما شرط لازم هم نیست.
ما عمیقا به کاری که شروع کردیم و انجام میدادیم، معتقد بودیم. ما آموزش را ابزار مهمی برای پیشرفت و رشد جامعه میدانستیم. دردی که آحاد جامعه از عدم دسترسی به محتوای آموزشی داشتند را درک میکردیم. سعی کردیم در کمترین زمان و با حداقلیترین امکانات در دسترسمان، به این نیاز پاسخ دهیم.
ما در این چند سال تلاش کردیم تا فرادرس را مدلي اداره کنیم که قائم به فرد و متکی به حضور یک نفر نباشد. بودن یا نبودن کلامی هریس در آینده فرادرس بیتاثیر نیست. اما نباید چنان تاثیری داشته باشد که نبودن من به منزله پایان فرادرس باشد. این نکته را بگویم که اگر نیاز باشد روزی از مسیر فرادرس کنار بروم تا بتواند راهش را به خوبی ادامه بدهد، اینکار را خواهم کرد.
